Το spotaki άναψε: Ο προφητικός λόγος του Βάτσλαβ Χάβελ

Tης Μαριας Κατσουνακη

«Με ενοχλεί μόνον η εγκατάλειψη της ατομικότητας και του ανθρωπισμού που συντελείται στην πολιτική». Για τον Βάτσλαβ Χάβελ η δημοκρατία πραγματώνεται στην «απ’ ευθείας συνάντηση του βλέμματος δύο ανθρώπων».

Είναι 24 Μαΐου του 1993 και ο τότε πρόεδρος της Τσεχίας βρίσκεται στην Αθήνα για να παραλάβει το Βραβείο Ωνάση. Στον λόγο του ανατρέπει τα στερεότυπα των τελετών, επιλέγοντας να μιλήσει στοχαστικά για την εποχή, για τις προκλήσεις της τρίτης χιλιετίας, για την «πολιτική που μετατρέπεται σε θέαμα», για τους πολιτικούς που απομακρύνονται από την εικόνα του «ζωντανού όντος» θυμίζοντας «τηλεοπτικές σκιές» και «είδωλα», για την άνευ όρων παράδοση της πολιτικής στα ΜΜΕ.

Ηγέτης παγκόσμιας εμβέλειας, αγωνιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας, πρωτεργάτης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ο Χάβελ, πέθανε πριν από τρεις ημέρες σε ηλικία 75 χρόνων. Ανατρέξαμε σε εκείνο το πέρασμά του από την Αθήνα αναζητώντας την ομιλία του, δημοσιευμένη ολόκληρη στην «Καθημερινή» (25/05/1993). Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα:

«Σαν να χάνεται όλο και εντονότερα από την πολιτική η φυσική ανθρώπινη παρουσία η οποία προσωπικά εγγυάται κάτι σε κάποιο συγκεκριμένο άτομο, με την ατομική συνείδησή του και την προσωπική και αδιαμεσολάβητη ευθύνη του. Οι πολιτικοί σαν να μετατρέπονται σε ανθρωπόμορφες μαριονέτες κάποιου γιγαντιαίου και στην ουσία απάνθρωπου θεάτρου, σε γρανάζια κάποιας γιγαντιαίας πολυσύνθετης μηχανής, αντικείμενα κάποιας μεγάλης αυτοτελούς πορείας του πολιτισμού, την οποία πια κανένας δεν είναι σε θέση να ελέγξει, για την οποία κανείς δεν φέρει καμία ευθύνη. Ο σημερινός κόσμος, όπως γνωρίζουμε όλοι, δέχεται πολύπλευρες απειλές. Από όποια πλευρά αν σκεφτώ τις απειλές αυτές, πάντα τελικά καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η μόνη σωτηρία για τον κόσμο μας είναι η αφύπνιση του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος θα συνειδητοποιήσει την αποκλειστική προσωπική του και ταυτόχρονα συνολική ευθύνη. Δηλαδή βλέπω τη μόνη σωτηρία στη δημοκρατία, αλλά σε μια δημοκρατία η οποία υπενθυμίζει τις αρχαίες της ελληνικές καταβολές. Μια δημοκρατία βασιζόμενη σε μια ολοκληρωμένη ανθρώπινη προσωπικότητα που αναλαμβάνει τις ευθύνες για τη μοίρα της πολιτείας».

Ο Χάβελ περιγράφει μια συνθήκη που σήμερα είναι εφιαλτικά απούσα. Πριν από 18 χρόνια οι σκέψεις του ηχούσαν ως διορατικοί προβληματισμοί ενός διανοούμενου - πολιτικού. Σήμερα υπογραμμίζουν τη φτώχεια, τα κενά και τα ελλείμματα ενός κόσμου, στον οποίο ο «γιγαντιαίος» κυνισμός εκλαμβάνεται ως ευθύνη και η «πολύπλευρη» υποκρισία έχει υποκαταστήσει την πολιτική συνείδηση. Ο Χάβελ υπενθυμίζει ότι η δημοκρατία χρειάζεται, πάνω απ’ όλα, έναν οραματιστή ηγέτη.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ